Waarom word ik ziek als ik vrij ben?

Wat is ‘vrije dagen-ziekte’ of ‘leisure sickness’ precies?

Vrijetijdsziekte of leisure sickness is een relatief onbekend maar heel herkenbaar fenomeen waarbij mensen juist ziek of vermoeid worden als ze vrij zijn of ontspanning zoeken.

Het is een paradox: je stopt met werken, maar voelt je niet beter, eerder slechter. Dit kan zich uiten in verkoudheidsklachten, hoofdpijn, spierpijn, of een gevoel van extreme vermoeidheid.

Dit fenomeen zie je niet alleen bij mensen die net uit een hectische werkperiode komen, maar ook bijvoorbeeld bij studenten na de examentijd. Na weken van intensief studeren en hoge druk vallen ze plotseling letterlijk om als de stress wegvalt. Het lichaam ‘pakt’ dan de opgebouwde vermoeidheid en klachten in één keer in, waardoor je je ineens moe of ziek kunt voelen.

Hoe ontstaat leisure sickness?

Onder druk staan maakt je lichaam alert door de aanmaak van stresshormonen zoals adrenaline en cortisol. Die houden je scherp en ‘aan’ tijdens je werk of drukke periodes, zelfs als je eigenlijk uitgeput raakt. Je lichaam zet het immuunsysteem tijdelijk op een lager pitje, zodat het kan focussen op presteren.

Maar zodra je stopt met werken en echt ontspant, bijvoorbeeld in het weekend, tijdens vakantie, of zelfs na een drukke dag, daalt deze hormoonproductie snel.

En wat gebeurt er dan? Je lichaam kan eindelijk ontspannen. En precies dan komt alle opgekropte vermoeidheid, spanning en die sluimerende verkoudheid naar boven. Je immuunsysteem krijgt weer de kans om zich te herstellen.

Het is alsof je een spons uitwringt die volgezogen is met water. Eerst zie je de spanning en drukte niet zo goed, maar zodra je loslaat, komt alles eruit.

Herkenbare voorbeelden van vermoeidheid uit mijn praktijk

In mijn coachingpraktijk hoor ik dit regelmatig terug van klanten:

“Ja, die oefeningen en pauzes neem ik nu echt vaker, maar ik voel me juist vermoeider. Doe ik het wel goed?”

“Elke keer als ik vrij ben, word ik ziek of lig ik op de bank, terwijl ik juist iets leuks wilde doen.”

“Ik dacht dat ik me zou opladen met vakantie, maar ik kwam er juist extra uitgeput van terug.”

Dit is heel herkenbaar en het goede nieuws is: ja, je doet het juist goed!

Het voelt misschien tegenstrijdig, maar deze ‘dip’ is juist een teken dat je lichaam zich aan het herstellen is. Door vaker pauzes te nemen en rust in te bouwen, geef je jezelf de kans om die opgebouwde spanning eruit te laten en je immuunsysteem weer op te bouwen.

Soms mensen schamen zich of voelen zich schuldig als ze juist tijdens rustmomenten vermoeid raken. Die ene vriendin met 3 kinderen die 4 dagen werkt heeft het veel drukker dan jij en toch lijkt zij volop energie te hebben en jij niet. 

Daardoor denken ze dat ze iets fout doen of dat ze niet genoeg doorzetten. Dit is echter een natuurlijk proces. Het lichaam haalt als het ware de ‘achterstand’ in die het heeft opgelopen door lange periodes van stress.

De verleiding om door te knallen: een valkuil voor je energie

Wanneer die vermoeidheid toeslaat tijdens je rustmoment, is de verleiding groot om te denken: “Zie je wel, ik had beter gewoon kunnen doorwerken!” Je wilt die oncomfortabele moeheid vermijden en besluit misschien om maar direct weer in de actie-stand te schieten. Je geeft jezelf niet de kans om echt moe te zijn, want dat voelt als tijdverspilling of zelfs zwakte.

Maar dit is precies waar je jezelf op de lange termijn tekortdoet. Door altijd maar door te blijven gaan en die eerste fase van herstel te omzeilen, voorkom je dat je lichaam en geest écht tot rust komen.

Waarom doorgaan je uiteindelijk meer kost

Als je de signalen van vermoeidheid negeert en jezelf geen adempauze gunt, blijft je lichaam in die constante staat van paraatheid. Dit heeft ernstige gevolgen voor je energie en gezondheid:

• Chronische vermoeidheid: Je bouwt een slaaptekort en energietekort op dat zich opstapelt. Hierdoor voel je je continu moe, ongeacht hoeveel je slaapt.
• Verminderde weerstand: Je immuunsysteem blijft onder druk staan, waardoor je vatbaarder wordt voor ziektes. Die ene griep die je tijdens je vakantie had kunnen uitzieken, kan nu leiden tot langdurige kwalen.
• Mentale belasting: Constant ‘aan’ staan put je mentaal uit. Je concentratie neemt af, je wordt prikkelbaarder en de kans op een burn-out neemt aanzienlijk toe.
• Verlies van veerkracht: Je verliest het vermogen om snel te herstellen van uitdagende of drukke periodes. Wat eerst een uitdaging was, wordt nu een onoverkomelijk obstakel.

Denk eens na over wat je allemaal verliest als je niet investeert in je herstel: je vitaliteit, je scherpte, je plezier in het leven, en uiteindelijk misschien zelfs je gezondheid. Is het dat waard om die dip van vermoeidheid te vermijden?

Zie het als een detox: eerst voel je je misschien wat minder, maar daarna voel je je pas écht beter.

Het voorkomen van deze langetermijngevolgen is een veel grotere winst dan de korte termijn opluchting van ‘niet moe zijn’.

Wat betekent die vermoeidheid voor jou?

• Erken het signaal: Besef dat die vermoeidheid of lichte ziekte een teken is dat je lichaam aan het werk is.
• Geef eraan toe: Probeer niet te vechten tegen de moeheid. Ga lekker vroeg naar bed, doe een middagdutje, lees een boek, of kijk je favoriete serie. Gun jezelf die rust.
• Wees mild voor jezelf: Voel je niet schuldig als je even minder productief bent. Dit is investeren in je lange termijn welzijn.

Van moe zijn stap voor stap naar meer energie

Na die initiële fase van vermoeidheid, zul je merken dat je energie langzaam terugkomt. Sterker nog, je zult je energieker, scherper en veerkrachtiger voelen dan voorheen. Je hebt je reserves weer aangevuld, je immuunsysteem is sterker en je hoofd is leger.

Dus de volgende keer dat je een adempauze neemt en je in eerste instantie moeier voelt, weet dan: dit is geen stap terug, maar een cruciale stap vooruit. Je bent op de goede weg naar duurzaam herstel en meer energie!

Gratis audio om in 5 minuten van stress naar zen te gaan

Wil je een snelle, praktische manier om op te laden? Met mijn gratis audio leer je in slechts 5 minuten hoe je met je ademhaling je zenuwstelsel tot rust brengt en meer ontspanning ervaart.

Deze audio neemt je vermoeidheid natuurlijk niet volledig weg, maar kan wel net dat zetje geven om bewust vaker pauze te nemen en jezelf even écht op te laden. Perfect voor als je merkt dat je gespannen bent of even vastloopt. En juist preventief om bewuster te schakelen van (in)spanning naar ontspanning en te voorkomen dat stress zich opstapelt.